«Ο πιο σκλαβωμένος είναι εκείνος που θεωρεί τον εαυτό του ελεύθερο», ακούμε στην αρχή της ταινίας «The brutalist» (ΗΠΑ / Αγγλία / Καναδάς, 2024) και η φράση νιώθεις ότι στοιχειώνει τις τρεις ώρες και τα 34 λεπτά που διαρκεί αυτή η μεγαλεπήβολη, χορταστική ταινία, η οποία φέρνει στο μυαλό έναν επικό κινηματογράφο παλαιότερων εποχών που πλέον σπανίζει.
Γιατί ο Λάζλο Τοτ, μαγυάρος αρχιτέκτονας της σχολής Μπάουχαους, εκπρόσωπος του κινήματος του μπρουταλισμού τον οποίο με γνήσιο πάθος υποδύεται ο Εντριαν Μπρόντι (διατηρώντας καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας μια «σπασμένη» προφορά αγγλικών), θεωρεί πράγματι τον εαυτό του ελεύθερο.
Κατάφερε να επιβιώσει του Ολοκαυτώματος των Εβραίων και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να μεταναστεύσει από την πατρίδα του στη Γη της Επαγγελίας, την Αμερική.
Εκεί όπου όλες οι πόρτες, αν δουλέψει σκληρά, υποτίθεται ότι θα ανοίξουν μπροστά του.
Να όμως που εκεί, στη χώρα των μεγάλων ευκαιριών, εκεί όπου ο Λάζλο νομίζει ότι θα βρει την ελευθερία που δεν είχε ως τότε, θα μετατραπεί σε σκλάβο του χειρίστου είδους, πρώτα από τους «δικούς» του, τον εξάδελφό του (Αλεσάντρο Νίβολα) που αρχικά τον φιλοξενεί, και αργότερα από ανθρώπους σαν τον μεγαλοβιομήχανο της Πενσιλβανίας Χάρισον Λι Βαν Μπιούρεν (Γκάι Πιρς) που θέλουν να αξιοποιήσουν δημιουργικά το ταλέντο του, το οποίο δείχνουν ότι εκτιμούν απεριόριστα.
Οπότε αυτός, ο ταλαντούχος εκπρόσωπος του μπρουταλισμού, θα μετατραπεί σε σκιά του εαυτού του έχοντας πιαστεί στη φάκα ενός περίεργου μπρουτάλ «παιχνιδιού» εξάρτησης και εξουσίας. Τα μέτωπα που έχει να αντιμετωπίσει, μαζί με την ούτως ή άλλως αυτοκαταστροφική φύση του, υπερβαίνουν τις δυνάμεις του.
Βέβαια, την ίδια ώρα, ο Λάζλο Τοτ δεν παύει να είναι πεισματάρης φορέας πολιτισμού και ίσως αυτό ακριβώς το πείσμα να γίνει η μόνη ασπίδα προστασίας του στο στόμα του λύκου όπου έχει βρεθεί. Με υπομονή και όρεξη, ο σκηνοθέτης Μπρέιντι Κορμπέ (μεγάλο ταλέντο του σύγχρονου αμερικανικού κινηματογράφου) θα ακολουθήσει από κοντά τον Λάζλο στην οδύσσειά του και θα στήσει ένα πανέμορφο στην όψη ταξίδι απομυθοποίησης της Αμερικής με φόντο την εποχή που το αμερικανικό όνειρο, ως όρος, ίσχυε και με το παραπάνω.
Κάτι που επίσης η ταινία επισημαίνει είναι πως ό,τι όμορφο με όρους πολιτισμού έχει η «Αγρια Δύση» το οφείλει στην Ευρώπη. Υποψήφιο για δέκα Οσκαρ, ανάμεσα στα οποία τα καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και α’ ανδρικού ρόλου, το «Brutalist», περισσότερο από ταινία, είναι μια εμπειρία που, άπαξ και τη βιώσεις, μπορεί να μείνει μέσα σου για πάντα.
Σύγκρουση δύο κόσμων
Πώς μπορεί μια γυναίκα να νιώσει μέσα της όταν ενώ θρηνεί τον ξαφνικό χαμό της συντρόφου της, του ανθρώπου με τον οποίο έχει περάσει τα ομορφότερα χρόνια της ζωής της, θα πρέπει συγχρόνως να αντιμετωπίσει τους βιολογικούς συγγενείς τής πεθαμένης που, ενώ γνωρίζουν τη σχέση που προηγήθηκε, τώρα θέλουν να την πετάξουν έξω από το σπίτι στο οποίο το πρώην ζεύγος πέρασε όλα αυτά τα όμορφα χρόνια μαζί;
Ιδού το βασικό ερώτημα πάνω στο οποίο ο κινέζος σκηνοθέτης Ρέι Γιουνγκ δομεί την ευαίσθητη, ήρεμη αλλά και πάρα πολύ πικρή τέταρτη μεγάλου μήκους ταινία του, «Ολα θα πάνε καλά» (Cong jin yihou / All shall be well, Χονγκ Κονγκ / Κίνα, 2024).
Με την Πάτρα Αου στον ρόλο της Αντζι, της κεντρικής ηρωίδας της ιστορίας, η οποία διακρίνεται από μια σπαρακτική αξιοπρέπεια, ο Γιουνγκ χωρίζει το «Ολα θα πάνε καλά» σε δύο μεγάλα «τμήματα» που συνομιλούν δυσάρεστα αλλά καίρια μεταξύ τους. Από τη μια ο εσωτερικός κόσμος μιας γυναίκας που είναι αναγκασμένη να ζήσει με το αδιανόητο, την απώλεια του πιο πολύτιμου προσώπου της ζωής της.
Ολοι την καταλαβαίνουμε και κανείς δεν θα ήθελε ούτε ψύλλο στον κόρφο της.
Και από την άλλη ο ρεαλιστικός κόσμος των νομοθεσιών, των κανόνων και κυρίως του συμφέροντος· ένας κόσμος που δεν επιτρέπει στην Αντζι να διατηρήσει αλώβητο το μοναδικό της καταφύγιο, το σπίτι, το οποίο δεν αντιμετωπίζει απλώς σαν μια κατοικία αλλά σαν μια κιβωτό μνήμης με τεράστια συναισθηματική αξία για την ίδια.
Το αποτέλεσμα της σύγκρουσης αυτών των δύο κόσμων είναι αυτή η λιτή και βαθιά ανθρώπινη ταινία που καταφέρνει να ξεφύγει από την κινεζική ταυτότητά της και να γίνει μια ταινία με ουμανιστικό χαρακτήρα και θέμα που αφορά κάθε άνθρωπο στη γη.
Σύγχρονη Μάτα Χάρι
Το ενδιαφέρον με την ταινία του Νιλ Μπέργκερ «Η κληρονόμος των μυστικών» (Inheritance, ΗΠΑ, 2024) είναι ότι ενώ ακολουθεί κατά γράμμα όλα τα στάδια μιας κλασικής περιπέτειας κατασκοπείας, ο τρόπος με τον οποίο είναι γυρισμένη θυμίζει… ανεξάρτητο αμερικανικό κινηματογράφο της δεκαετίας του 1990: η κάμερα κινείται διαρκώς στο χέρι, η οθόνη γεμίζει από ατελείωτες κοντινές λήψεις του προσώπου της πρωταγωνίστριας Φίμπι Ντίνεβορ. Και όμως, δεν σε αφήνει στιγμή από το χέρι.
Ο Μπέργκερ, που έγινε γνωστός από την ταινία μυστηρίου «Ο μάγος Αϊζενχάιμ», ένα ευχάριστο ξάφνιασμα με πρωταγωνιστή τον Εντουαρντ Νόρτον, ενδιαφέρεται να κάνει μια μείξη από περιπέτεια και ψυχολογικό δράμα· το δράμα της κεντρικής ηρωίδας που θέλει να αποδείξει στον πατέρα της (Ρις Αϊφανς) ότι θέλει και μπορεί να γεφυρώσει την γκρεμισμένη σχέση τους (ο πατέρας είχε εγκαταλείψει την οικογένειά του).
Ομως για να τα καταφέρει θα πρέπει να υπερβεί τα όριά της και το μοναχικό κορίτσι της Νέας Υόρκης να μετατραπεί από τη μια στιγμή στην άλλη σε σύγχρονη Μάτα Χάρι. Στην κανονική ζωή αυτό δεν γίνεται εύκολα, όμως στο σινεμά πολλά μπορεί να επιτραπούν αν ο χειρισμός τους είναι πειστικός – και εδώ είναι.
Ο ιός των πλουσίων
Με κεντρικό πρόσωπο μια σκληρά εργαζόμενη (Μαίρη Ελίζαμπεθ Γουίνστεντ) στις υπηρεσίες ενός δισεκατομμυριούχου (Τίμοθι Σπολ), για τον οποίο έχει πετάξει στην τουαλέτα την προσωπική της ζωή, ο ισπανός σκηνοθέτης Καλντέρ Γκαζτέλου – Ουρούτια, με την «Ωρα μηδέν» (Rich flu, Ισπανία / Χιλή / ΗΠΑ, 2024), μοιάζει να θέλει να βάλει την πλουτοκρατία και το καπιταλιστικό σύστημα στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Βασική ιδέα της ιστορίας είναι η εξάπλωση ενός μυστηριώδους ιού που μολύνει μόνο τους πλούσιους, οι οποίοι προκειμένου να τη γλιτώσουν προσπαθούν να μεταφέρουν την περιουσία τους αλλού. Μέσα σε αυτό το παράξενο πλαίσιο κοινωνικού σχολίου – θρίλερ φαντασίας, η «Ωρα μηδέν» αλλάζει διαρκώς ύφος. Ξεκινά ανάλαφρα, σχεδόν κωμικά, εξελίσσεται σε θρίλερ καταστροφής που ενίοτε θυμίζει ταινία – ζόμπι (και τα ζόμπι εδώ είναι οι πλούσιοι, διακριτικό των οποίων η αστραφτερή οδοντοστοιχία) και καταλήγει σε μεταναστευτικό δράμα. Μια καλοφτιαγμένη και με ιδέες αλλά εν τέλει χαοτική ταινία που δείχνει ότι θέλει να καταδικάσει τους ρυθμούς ζωής στην καπιταλιστική κοινωνία, χωρίς όμως τελικά να έχει να προτείνει κάτι άλλο στη θέση τους.
Για φανατικούς του splatter
Στους φανατικούς φίλους του splatter απευθύνεται το «Τέρας της φύσης» (In a violent nature, HΠΑ, 2024) – και σίγουρα θα τους κάνει καλή παρέα. Η ταινία που στόχο έχει να γίνει ο «Σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι» του 2024 είναι γεμάτη από κομμένα κεφάλια, χυμένα σωθικά και παντός τύπου τσιγκελώματα· τι άλλο θα μπορούσε να ζητήσει ένας φαν των splatters; Και η αλήθεια είναι ότι ο Κρις Νας δείχνει καλός σκηνοθέτης, παρότι εν προκειμένω αν κάτι δείχνει να σκηνοθετεί καλά είναι σκηνές που σε θεατές σαν εμένα το μόνο που μπορούν να προκαλέσουν είναι ο εμετός. Γιατί αυτό μου προκάλεσε το πολύ λεπτομερές μονοπλάνο που παρουσιάζει βήμα βήμα, εκατοστό προς εκατοστό, την προσπάθεια που καταβάλλει ένα ανθρώπινο τέρας για να τοποθετήσει ένα σώμα στο μηχανικό πριόνι και να του κόψει το κεφάλι έτσι όπως το μαχαίρι κόβει το βούτυρο.
Α λα «Λαίδη και αλήτης»
Προβάλλεται επίσης το ρωσικό κινούμενο σχέδιο «Σκυλάκια στην Οπερα» (Dogs at the Opera, 2023), στο οποίο ένας αδέσποτος σκύλος βρίσκει καταφύγιο στη Μητροπολιτική Οπερα της Νέας Υόρκης, όπου γοητεύεται από την καλοαναθρεμμένη σκυλίτσα της πρίμα μπαλαρίνας του θεάτρου. Παραλλαγή του «Η λαίδη και ο αλήτης» σε σκηνοθεσία Βασίλι Ροβένσκι και με φωνές στην ελληνική μεταγλώττιση των Δημήτρη Μπαμπανιώτη, Μυρτώς Ναούμ, Τάσου Νταπαντά κ.ά.