Ο Γιάννης Πάσχος γεννήθηκε στα Γιάννενα, σπούδασε βιολογία στη Θεσσαλονίκη, ειδικεύτηκε στις υδατοκαλλιέργειες στην Ουγγαρία και τη Νορβηγία, εργάστηκε σε χώρες της Αφρικής και συνέχισε στην εκπαίδευση. Ηρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου και ο αξιαγάπητος από τους φοιτητές του καθηγητής ιχθυολογίας αφοσιώθηκε στη λογοτεχνία. Το έργο του περιλαμβάνει ποιήματα, συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και δοκίμια, τα οποία για χρόνια παρέμεναν αδημοσίευτα. Ανάμεσά τους «Οι Μαγικές ιστορίες του Δον Ντομίνγκο», «Μια νυξ δι’ εν έτος», «Ο Χριστός παρακαλάει το σώμα του να κατέβει απ’ τον σταυρό». Η αυτοβιογραφική νουβέλα ενηλικίωσης «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» βραβεύτηκε το 2023 με Κρατικό Βραβείο και Βραβείο Αναγνώστη, έγινε θεατρική παράσταση το 2024 και μεταφράστηκε στα αγγλικά. Και σε ένα ταξίδι του από τα Γιάννενα στην Αθήνα με αφορμή το αναμενόμενο βιβλίο του «Παραδείσια Πουλιά» (από τις εκδόσεις Περισπωμένη), μιλήσαμε για την ποιητική της γαστριμαργίας, τη μαγική ένωση του αβγολέμονου και τη διασύνδεσή του με την ιστορία της τέχνης, αλλά και τις δυνατότητες που δίνει η νύχτα στις ανθρώπινες γνωριμίες.
Το αβγολέμονο είναι η συνάντηση ενός φυτικού με έναν ζωικό οργανισμό. Είναι ενδεικτική των απείρων δυνατοτήτων και επιλογών που προσφέρει η ζωή η ίδια για ευφάνταστες, ετερόκλητες συνευρέσεις που δεν μπορούμε να φανταστούμε. Η περιπέτεια του αβγού ως μυστηριώδες και δαιμονικό είδος έστειλε στη διάρκεια του Μεσαίωνα πολλές γυναίκες και άνδρες σε οδυνηρά βασανιστήρια όταν επιχειρούσαν να φτιάξουν αβγολέμονο για το φαγητό τους.
Δεν έφυγα ποτέ από τα Γιάννενα. Εκεί ήταν το σπίτι μου, οι άνθρωποί μου, οι φίλοι μου, τα παιδικά μου χρόνια. Δεν μπήκε τίποτα από αυτά σε ζύγι για να πω τι με κρατάει στα Γιάννενα. Είναι απροσδιόριστο και βαθιά συναισθηματικό. Είναι ο ζόρικος τόπος του χωριού όπου οι γονείς μου ήταν δάσκαλοι. Πήγα σχολείο 40 ημερών και έφυγα 12 χρονών. Ετσι μεγάλωσα, μέσα στο σχολείο και τα παιδιά. Στο σχολείο δυσκολεύτηκα, γιατί είχα μαθησιακές δυσκολίες. Μπορεί τώρα να είναι διαφορετικά τα πράγματα, αλλά λόγω του βιβλίου μου «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού», που το παρουσιάσαμε σε πολλά μέρη, διαπίστωσα ότι η αντιμετώπιση εξακολουθεί στην επαρχία να είναι δύσκολη.
Η γνώση πάντα βρίσκει τον δρόμο και μπαίνει μέσα μας, απλά δεν ξέρεις πώς να το κουμαντάρεις αυτό το πράγμα. Κάποια στιγμή βρίσκεις αυτόν τον δρόμο για να φτάσεις εκεί όπου επιθυμείς. Χωρίς να είναι αυτός ο στόχος σου. Με τη γνώση ξεπερνάς εμπόδια. Δεν κυνηγάς στόχους.
Αρχισα να γράφω χωρίς να έχω το γράψιμο στις προτεραιότητές μου. Τα κείμενά μου είναι ποιητικά. Στο μυαλό μου δεν είναι διαχωρισμένος πεζός ή ποιητικός λόγος. Δεν γράφω με πρόγραμμα. Γράφω όπου και όποτε θέλω. Χωρίς σύστημα και πειθαρχία. Μου αρέσει ιδιαίτερα η μικρή φόρμα. Ο κόσμος της γραφής υπάρχει όπου και αν είσαι. Σε ένα περιβάλλον το οποίο είναι πιο βοηθητικό μπορείς να ξεκινήσεις πιο εύκολα, αλλά δεν είναι καθοριστικό για αυτό που θα κάνεις στην πορεία. Αυτός που γράφει, ξέρει αν κάτι είναι καλό τη στιγμή που το γράφει, το νιώθει αν κάπου θα του βγει.
Το επόμενο βιβλίο μου, «Παραδείσια Πουλιά», είναι μία επική φιλία νύχτας ανάμεσα σε δύο άντρες. Είναι για δύο παιδιά που μεγαλώνουν μαζί και οι καταστάσεις της ζωής τους φέρνουν να συμμετέχουν σε μπουρδέλα. Εκεί γνωρίζουν τη νύχτα, γυναίκες που τα αγαπάνε και τα έχουν σαν μασκότ, όχι πελάτες τους. Οι γυναίκες σε εκείνα τα μέρη αισθανόντουσαν ότι η πρόοδος αυτών των παιδιών ήταν η δική τους δικαίωση, μία χαρά που τις έβγαζε από τη μαυρίλα τους. Εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες αυτά τα παιδιά είχαν μία φιλία που δοκιμάζεται σκληρά, όπως όλες οι πραγματικές σχέσεις. Οι δύο φίλοι παίζουν στο περιθώριο, σε αυτό που λέμε έξω από το πραγματικό, παίζουν με τη φαντασία τους. Αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα, προσπαθούν να τα ξεπεράσουν. Η συνάντησή τους είναι πολύ σημαντική και όπως λένε οι ίδιοι «όταν είμαστε και οι δυο μαζί ο φόβος χάνει τη σπονδυλική του στήλη». Ομως μπλέκουν με ιστορίες, ο ένας κάνει ένα βήμα μπροστά πιο αποδεκτό, ο άλλος δεν τα καταφέρνει. Είναι ένα βιβλίο όχι μόνο για τη φιλία, αλλά και για μία κοινωνία που δεν αποδέχεται εύκολα ορισμένα πράγματα, παρ’ όλο που θεωρητικά λέει ότι αποδέχεται τα πάντα.
Δεν έχω ζήσει την αθηναϊκή νύχτα. Ομως μου άρεσε να είναι ο περίγυρός της για τα «Παραδείσια Πουλιά» επειδή δίνει μεγαλύτερες δυνατότητες από οποιαδήποτε άλλη πόλη. Υπάρχουν πολλά πραγματικά στοιχεία, το βιβλίο δεν είναι μόνο μυθοπλασία. Αιωρείται στην εποχή μετά το 1995 και αναφέρεται σε τωρινά προβλήματα. Η νύχτα είναι πάντα ένα όνειρο. Μία περιπέτεια. Το σκοτάδι ίσως να κρύβει πράγματα που δεν αρέσουν και σε εμάς τους ίδιους. Ισως όμως ανοίγει δρόμους για να συναντηθούμε.
Δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει κάτι διαφορετικό από έναν δημιουργικό άνθρωπο ο οποίος προσπαθεί να βρίσκεται πιο κοντά στο συναίσθημά του και στην τέχνη του. Πώς μπορεί να υπάρξει κάποιος κοντά στον εαυτό του και να κινείται υπολογιστικά; Αφού υπάρχει συναίσθημα ας το δείχνει. Σε αυτό βοηθάει η νύχτα: αφήνεις πίσω το προηγούμενο φως και περιμένεις το επόμενο. Αυτή η αναμονή του καινούργιου που έρχεται, σε γεμίζει.
Η νοσταλγία είναι παγίδα. Δεν νοσταλγώ τίποτα, ούτε τις πιο ωραίες στιγμές της ζωής μου. Διαρκώς έχω μία μεγάλη αυταπάτη ότι το επόμενο θα είναι πολύ διαφορετικό, γι’ αυτό και το περιμένω.